Паварушыўшы памяць, я згадаў і яшчэ адно прамысловае прадпрыемства, якое існавала ў свой час у Старыне. Я маю на ўвазе кузню.
Яна знаходзілася за Нікіпаравым агародам, бліжэй да Белай дарогі. Кавалём там у апошнія гады працаваў дзед Сцяпан. Іншы раз яму дапамагаў яго сын Пецька.
Мы, старынскія хлапчукі, вельмі любілі зазірнуць у кузню і паназіраць, як са звычайнага металічнага абрэзка атрымліваецца вухналь, падкова, а то – і нож.
Дзед Сцяпан, у скураным фартуху, адной рукой раздзімаў у горане вуголле, а другой трымаў доўгія шчыпцы, якімі паварочваў у агні той кавалак металу. Калі яму дапамагаў Пецька, то мяхі горана раздзімаў ён. Іншы раз камусьці са старэйшых рабят магло пашчасціць – дзед Сцяпан падзываў яго, каб той пакачаў ручку мяхоў.
Пасля, разагрэты да сляпуча-белага колеру, абрэзак клаўся на кавадла і пад ударамі молата ператвараўся ў вухналь, падкову або нож. Калі каваль працаваў з памочнікам, то ён біў па загатоўцы вялікім молатам, а памочнік, у прамежку паміж яго ўдарамі – меншым.
Яшчэ ў кузні нас вельмі цікавіла тачыла. Нам вельмі карцела пакруціць ручку гэтага каменнага, дыяметрам з паўметра, кола, ніжняя частка якога была ў паддоне з вадой, каб камень тачыла не забіваўся металам падчас вастрэння нажоў, матык ці іншых рэжучых інструментаў. Таму-сяму з нас іншы раз удавалася павастрыць на тачыле свой сцізорык, і які ён пасля дэманстратыўна спрабаваў на вастрыню вялікім пальцам.
Яшчэ ж кузня дзеда Сцяпана была вядома тым, што вясной, калі сыходзіў снег, мы хадзілі да яе з рыдлёўкамі, каб капаць хрэн. Чамусьці гэтая расліна расла менавіта перад кузняй. І мы, пабачыўшы парасткі, што прабіваліся праз чарназём, капалі карэнне хрэну і прыносілі іх дадому да маці ці бабулі.
Недзе ў сярэдзіне шасцідзесятых гадоў кузня перастала існаваць: ці то яе разабралі на дровы, ці то яна разбурылася сама ад старасці. Бо калі чым-небудзь доўга не карыстаешся, яно знішчаецца хутчэй. А ў Дольцах, у МТС, была ўжо больш-менш сучасная кузня: з электрыкай, з асвятленнем. Туды і пайшоў працаваць сын дзеда Сцяпана Пецька. Так што, кавальская справа з разбурэннем кузні зусім не прапала.
Міхась Мірановіч. Старына. Іранічныя мемуары. Мінск. “Медысонт” 2020
Людзі і месцы, адзначаныя ў тэксце: ↓